Tussen Woerden (Laurium) en Utrecht (Trajectum) kan je fietsen langs de Romeinse Limes. Er zijn verschillende fietsroutes uitgezet, die vaak langs de Oude Rijn voeren en zo veel mogelijk de oorspronkelijke loop van de Limes volgen. De route brengt je langs tal van Romeinse archeologische vindplaatsen en door het mooie Utrechtse landschap.
Archeologisch monument
De Romeinse Limes is waarschijnlijk het grootste archeologische monument van Nederland. Toch is het vrij onbekend. De resten van de Romeinse Limes liggen namelijk diep verscholen in de bodem van Nederland.
Tweeduizend jaar geleden was dit wel anders. De Limes was de noordgrens van het Romeinse rijk. Deze strekte zich uit van Groot-Brittannië in het westen via de Rijn en Donau tot aan de Zwarte Zee in het oosten. Om het Romeinse Rijk te beschermen werden vestigingen langs de Rijn gebouwd. Tientallen forten en andere versterkingen. Ooit stond er iedere vijf kilometer een castellum, een Romeins fort. De grens liep dwars door de huidige provincie Utrecht, langs Woerden, Utrecht, Vechten en Wijk bij Duurstede.
Dankzij archeologische opgravingen weten we inmiddels behoorlijk veel over deze noordgrens van het Romeinse Rijk. De opgegraven vondsten en verhalen die letterlijk boven de grond zijn gekomen ontdek je bijvoorbeeld in de musea langs de Limes. Hiernaast zijn de belangrijkste vindplaatsen gemarkeerd met panelen, met meer achtergrondinformatie.
Tip: Lees de blog over de mooiste fietsroutes in Utrecht!

Fietsen langs de Romeinse Limes
Zoals gezegd zijn langs deze Romeinse verdedigingslinie vaak mooie wandelingen en fietstochten uitgestippeld. Een hiervan loopt – op steenworp afstand van mijn huis – van Utrecht naar Woerden.
De route start op het Domplein in Utrecht. Precies onder het plein liggen de oudste resten van de stad Utrecht. In de Romeinse tijd bevond zich hier een castellum, een Romeins fort. De Romeinen vestigen zich halverwege de eerste eeuw na Christus op deze plek. De voorloper van Utrecht is dan eigenlijk nog weinig meer dan een legerkamp. Een houten vesting met aarden wallen.
Eeuwen later zou op de overblijfselen van het castellum van Trajectum de Dom van Utrecht gebouwd worden. Van het originele Castellum is op het Domplein niets meer te zien. Maar wanneer je over het Domplein fietst zie je metalen strips tussen de straatstenen lopen, waar zo nu en dan waternevel uit naar boven komt. De strips volgen exact de omtrek van het Castellum.
Onder de fundamenten van de Dom zijn nog resten van de oude Romeinse nederzetting te vinden. In DOMunder daal je af onder het Domplein en ontdek je de overblijfselen van het Romeinse fort.


Castellum Hoge Woerd
Vanuit het centrum van Utrecht fiets ik naar het Castellum Hoge Woerd in Leidsche Rijn. Precies op de plek waar ooit de Romeinen vanuit een fort de grens bewaakten, staat nu een moderne interpretatie van het fort. Extra bijzonder is het wanneer je bedenkt dat de Romeinse resten zich letterlijk onder je voeten bevinden.
Ik besluit ook het museum te bezoeken. Dit museum in de nieuwbouwwijk buiten Utrecht toont namelijk een bijzondere archeologische vondst. Een houten schip dat door de Romeinen werd gebruik voor het vervoer van grondstoffen. Bomen en gesteente werden uit Duitsland met het schip over de binnenwater naar Nederland vervoerd.
Waar de meeste Romeinse schepen alleen stroomafwaarts voeren en waren gebouwd voor eenmalig gebruik, is dit schip een uitzondering. De 2000 jaar oude ‘de Meern I’ had een hut en bood plaats aan roeiers. Op het schip werden verschillende gereedschappen gevonden.

Romeinse geschiedenis in Woerden
Ik stap weer op de fiets en vervolg mijn tocht langs de Limes naar Woerden. De tocht voert me over kleine weggetjes langs weilanden en vaartjes. In Woerden stop ik bij het Stadsmuseum. Hier is een maquette van het Romeins Castellum van Woerden te zien en leer je meer over de Romeinse geschiedenis van Woerden.
Rond 41 na Christus wordt er namelijk ter hoogte van de huidige Petruskerk een houten legerkamp aangelegd, het castellum Laurium. Binnen een paar jaar wordt iets noordelijker een nieuw castellum gebouwd. Rond het jaar 260 slagen de Romeinen er niet langer in de Limes te verdedigen. De Romeinse forten verliezen hun functie en ook Laurium raakt in onbruik.
In Woerden zijn verschillende Romeinse schepen opgegraven en op verschillende plekken in de stad ontdek je de Romeinse geschiedenis. Van het castellum is tegenwoordig niets meer te zien, maar gelukkig wordt het Romeinse verleden van de stad nog altijd levend gehouden.

Romeinse Limes en UNESCO
De Romeinse Limes staat sinds 2011 op de voorlopige nominatie lijst van Nederland om te worden voorgedragen bij UNESCO Werelderfgoed. De officiële voordracht zal plaats vinden in 2020 en hierna zullen we weten of de Limes plaats mogen nemen in het rijtje van bijzonder Nederlandse UNESCO Werelderfgoed.

Tips:
- Toegang voor het Castellum Hoge Woerd is gratis;
- In het stadsmuseum van Woerden vind je een collectie Romeinse vondsten uit Woerden en omgeving;
- In Woerden kan je in de zomermaanden varen met een reconstructie van een Romeins vrachtschip, de Per Mare ad Laurium;
- Bekijk ook de parkeergarage met de toepasselijke naam Castellum. Hier kan je archeologische resten van het Romeinse Laurium bezichtigen. Onder andere een deel van de originele achtersteven van het schip Woerden 7;
- Ontdek je Utrecht liever te voet? Loop dan de Groene Wissel Wandeling Utrecht

Wat gaaf! Ik woon nu een paar jaar in Utrecht maar wist eigenlijk niet dat hier ook zoveel Romeinse geschiedenis ligt… die fietstocht ga ik zeker onthouden, bedankt voor de tip!
Ik heb vorig jaar deze fietstocht gemaakt, en ik was aangenaam verrast. Ik realiseerde me toen pas hoeveel sporen de Romeinen in de regio Utrecht hebben achtergelaten.
Volgende maand ga ik de Via Belgica fietsen, de Romeinse weg van Maastricht naar Heerlen. Ben jij daar al geweest?
Ja op mijn racefiets vaak gefietst toen ik in Maastricht woonde. Ik heb ook een tijdje gewerkt bij het Thermenmuseum Heerlen, ga je daar ook naartoe?
Wat een leuke omgeving lijkt me dat om te fietsen….ga ik zeker overwegen zodra het weer mooi weer is….ben wel een beetje een mooiweerfietser ?
Ik had nog nooit van DOMunder gehoord! Leuk! En dat er vroeger iedere vijf kilometer een Romeins fort te vinden was wist ik ook niet!
In Woerden kom ik ook wel eens, maar ik wist er eigenlijk te weinig van.
Wat een bijzondere route. Leuk dat er zo veel gedaan wordt met dat stukje geschiedenis en dat je het tijdens een dag fietsen kunt bekijken.. Hoe lang is de route in totaal en is het heuvelachtig of vlak? (Ik vraag dat omdat het in de buurt van Zeist, waar wij eerder fietsten, af en toe flink klimmen was en dat vind mijn knie niet al te fijn)
Vorig jaar ging in naar Woerden en schreef daar een blog over. Natuurlijk kwamen daar de verhalen uit de Romeinse tijd in voor, maar er valt nu ineens nog veel meer op z’n plaats. Leerzaam stukje en DOMunder ga ik ook nog eens bezoeken.
Wat een mooie route en bijzonder dat er zoveel Romeinse geschiedenis te vinden is. Dat wist ik niet. Een vriendin woont in de regio dus zal het onthouden voor een leuk dagje uit.
Ik woon in de buurt, maar nog nooit over deze route gehoord! Goed om eens te onthouden, leuk voor een zondag!
Wat leuk om te lezen. Ik heb jarenlang in Utrecht gewoond en wist helemaal niet van het bestaan van deze fietsroute of monumenten af. We fietsen wel graag, dus misschien dat we deze route deze zomer wel gaan afleggen!
Je hoeft niet altijd ver weg te gaan om leuke dingen te ontdekken. Dat van onder de Dom dat wist ik maar dat er nog zoveel meer te zien is was mij onbekend. Leuk om over te lezen hier vanuit Marokko 🙂 en lekker Hollands om het op de fiets te doen!
Wat leuk en bizar hoe veel je eigenlijk wel niet weet over Nederland. Ik moet gaan trainen en dan is dit zeker een route die ik is ga fietsen. Op de lijst van Unesco staan mooie dingen die zeker een bezoekje waard zijn.
Leuke blog. Ik kom al mijn hele leven in Woerden omdat mijn oom en tante er wonen, sterker nog mijn tante regelt het gebeuren rondom het schip. En in de garage parkeren we altijd 😉
Interessant om te lezen, ik wist niet dat er zoveel Romeinse geschiedenis ligt. Leuk om dit fietsend te ontdekken!
Dat zie er uit als een hele leuke fietstocht! Nederland heeft nog zoveel moois om te ontdekken.