Fietsen langs de Romeinse Limes tussen Utrecht en Woerden

Tussen Woerden (Laurium) en Utrecht (Trajectum) kan je fietsen langs de Romeinse Limes. Er zijn verschillende fietsroutes uitgezet, die vaak langs de Oude Rijn voeren en zo veel mogelijk de oorspronkelijke loop van de Limes volgen. De route brengt je langs tal van Romeinse archeologische vindplaatsen en door het mooie Utrechtse landschap.

Archeologisch monument

De Romeinse Limes is waarschijnlijk het grootste archeologische monument van Nederland. Toch is het vrij onbekend. De resten van de Romeinse Limes liggen namelijk diep verscholen in de bodem van Nederland.

Tweeduizend jaar geleden was dit wel anders. De Limes was de noordgrens van het Romeinse rijk. Deze strekte zich uit van Groot-Brittannië in het westen via de Rijn en Donau tot aan de Zwarte Zee in het oosten. Om het Romeinse Rijk te beschermen werden vestigingen langs de Rijn gebouwd. Tientallen forten en andere versterkingen. Ooit stond er iedere vijf kilometer een castellum, een Romeins fort. De grens liep dwars door de huidige provincie Utrecht, langs Woerden, Utrecht, Vechten en Wijk bij Duurstede.

Dankzij archeologische opgravingen weten we inmiddels behoorlijk veel over deze noordgrens van het Romeinse Rijk. De opgegraven vondsten en verhalen die letterlijk boven de grond zijn gekomen ontdek je bijvoorbeeld in de musea langs de Limes. Hiernaast zijn de belangrijkste vindplaatsen gemarkeerd met panelen, met meer achtergrondinformatie.

Tip: Lees de blog over de mooiste fietsroutes in Utrecht!

Fietsen langs de Romeinse Limes

Zoals gezegd zijn langs deze Romeinse verdedigingslinie vaak mooie wandelingen en fietstochten uitgestippeld. Een hiervan loopt – op steenworp afstand van mijn huis – van Utrecht naar Woerden.

De route start op het Domplein in Utrecht. Precies onder het plein liggen de oudste resten van de stad Utrecht. In de Romeinse tijd bevond zich hier een castellum, een Romeins fort. De Romeinen vestigen zich halverwege de eerste eeuw na Christus op deze plek. De voorloper van Utrecht is dan eigenlijk nog weinig meer dan een legerkamp. Een houten vesting met aarden wallen.

Eeuwen later zou op de overblijfselen van het castellum van Trajectum de Dom van Utrecht gebouwd worden. Van het originele Castellum is op het Domplein niets meer te zien. Maar wanneer je over het Domplein fietst zie je metalen strips tussen de straatstenen lopen, waar zo nu en dan waternevel uit naar boven komt. De strips volgen exact de omtrek van het Castellum.

Onder de fundamenten van de Dom zijn nog resten van de oude Romeinse nederzetting te vinden. In DOMunder daal je af onder het Domplein en ontdek je de overblijfselen van het Romeinse fort.

Castellum Hoge Woerd

Vanuit het centrum van Utrecht fiets ik naar het Castellum Hoge Woerd in Leidsche Rijn. Precies op de plek waar ooit de Romeinen vanuit een fort de grens bewaakten, staat nu een moderne interpretatie van het fort. Extra bijzonder is het wanneer je bedenkt dat de Romeinse resten zich letterlijk onder je voeten bevinden.

Ik besluit ook het museum te bezoeken. Dit museum in de nieuwbouwwijk buiten Utrecht toont namelijk een bijzondere archeologische vondst. Een houten schip dat door de Romeinen werd gebruik voor het vervoer van grondstoffen. Bomen en gesteente werden uit Duitsland met het schip over de binnenwater naar Nederland vervoerd.

Waar de meeste Romeinse schepen alleen stroomafwaarts voeren en waren gebouwd voor eenmalig gebruik, is dit schip een uitzondering. De 2000 jaar oude ‘de Meern I’ had een hut en bood plaats aan roeiers. Op het schip werden verschillende gereedschappen gevonden.

Romeinse geschiedenis in Woerden

Ik stap weer op de fiets en vervolg mijn tocht langs de Limes naar Woerden. De tocht voert me over kleine weggetjes langs weilanden en vaartjes. In Woerden stop ik bij het Stadsmuseum. Hier is een maquette van het Romeins Castellum van Woerden te zien en leer je meer over de Romeinse geschiedenis van Woerden.

Rond 41 na Christus wordt er namelijk ter hoogte van de huidige Petruskerk een houten legerkamp aangelegd, het castellum Laurium. Binnen een paar jaar wordt iets noordelijker een nieuw castellum gebouwd. Rond het jaar 260 slagen de Romeinen er niet langer in de Limes te verdedigen. De Romeinse forten verliezen hun functie en ook Laurium raakt in onbruik.

In Woerden zijn verschillende Romeinse schepen opgegraven en op verschillende plekken in de stad ontdek je de Romeinse geschiedenis. Van het castellum is tegenwoordig niets meer te zien, maar gelukkig wordt het Romeinse verleden van de stad nog altijd levend gehouden.

Romeinse Limes en UNESCO

De Romeinse Limes staat sinds 2011 op de voorlopige nominatie lijst van Nederland om te worden voorgedragen bij UNESCO Werelderfgoed. De officiële voordracht zal plaats vinden in 2020 en hierna zullen we weten of de Limes plaats mogen nemen in het rijtje van bijzonder Nederlandse UNESCO Werelderfgoed.

Tips:

• Toegang voor het Castellum Hoge Woerd is gratis;
• In het stadsmuseum van Woerden vind je een collectie Romeinse vondsten uit Woerden en omgeving;
• In Woerden kan je in de zomermaanden varen met een reconstructie van een Romeins vrachtschip, de Per Mare ad Laurium;
• Bekijk ook de parkeergarage met de toepasselijke naam Castellum. Hier kan je archeologische resten van het Romeinse Laurium bezichtigen. Onder andere een deel van de originele achtersteven van het schip Woerden 7;
• Ontdek je Utrecht liever te voet? Loop dan de Groene Wissel Wandeling Utrecht