Op zoek naar het blauwe goud: het kleurrijke pastel van Tarn

Isatis tinctoria wordt de plant genoemd die we overal om ons heen zien. Van de plant met de felgele bloemen wordt uiteindelijk de meest intens blauwe kleurstof gemaakt. Eeuwen geleden werd hiermee al wol blauw geverfd. Tegenwoordig gebeurt dit nog steeds, zelfs volgens vrijwel dezelfde eeuwenoude methode. Vandaag leer ik alles over dit pastel van Tarn.

Gele bloemen en blauwe stoffen

“Drie hectare wede wordt hier verbouwd”, vertelt Monsieur Bruno Berthoumieux van het Château des Plantes. We staan midden tussen de kleine grijsgroene planten. Isatis tinctoria dus, maar in Nederland meer bekend als wede. “Wanneer de planten bloeien komen er kleine gele bloemen aan. Maar de plant wordt door ons vlak voor de bloei geoogst en in stukken gesneden. Hieruit ontstaat uiteindelijk een pasta, de pastel.”

De plant komt oorspronkelijk van de Euraziatische Steppe in Centraal-Azië en Oost-Europa maar werd in de oudheid naar Europa gebracht. In Zuid-Frankrijk werd de plant verbouwd in de streek rondom Toulouse, het Pays de Cocagne. Hierom worden de klein balletjes die van de pastel werden gedraaid, kokanjes genoemd, vernoemd naar de Cocagne. De balletjes werden gedroogd en uiteindelijk verhandeld. Dit Or Bleu, het blauwe goud, betekende heel wat rijkdom voor de regio.

Tip: Lees hier alles over de regio De Tarn.

Slapend rijk worden

We verlaten de velden en gaan naar het Atelier de Teinture, de werkplaats waar de kleurstoffen worden gebruikt voor het verven van stoffen. “Ze zeggen wel eens dat hoe meer je slaapt in Pays de Cocagne, hoe meer je verdient.” vult Monsieur Berthoumieux aan. “Je wacht op het groeien van de planten en uiteindelijk op het proces van het ontstaan van de kleurstof.”

Inmiddels staren we naar grote vaten waarin de kleurstof zit. Van 1000 kilo plant wordt 1 kilo kleurstof gemaakt, meer dan slapend rijk worden blijkt het dus wel een behoorlijk arbeidsintensief werkje. Het mengsel in de vaten is verrassend groengeel van kleur. “Maar je verft de stoffen er wel blauw mee.” Krijgen we te horen. “En eenmaal gedroogd, wordt de pasta blauw.”

Monsieur Berthoumieux rommelt wat in een kast en haalt verschillende stoffen tevoorschijn. Hij doopt het textiel in de vloeistof, voor een minuut of twee. Wanneer hij het weer tevoorschijn haalt verandert het textiel door de inwerking van zuurstof uit de lucht voor onze ogen in helder blauw. Wonderbaarlijk. “Wanneer je een echt donkerblauw resultaat wil, laat je het textiel goed drogen en herhaal je het verven nog een aantal keer.” Het verven gebeurt zonder toevoeging van chemicaliën, waardoor het een langzaam proces is. Geduld is een schone zaak.

Het pastel van Tarn ofwel bleu du Tarn

Later zie ik het resultaat van het werk in het kleine winkeltje ‘A côté du Potager’ (vertaling: naast de moestuin). Shawls en shirts die gekleurd zijn met het pastel van Tarn ofwel bleu du Tarn, van zachtblauw tot diepe donkere kleuren. Ook medicinale oliën die uit de plantenzaden zijn gehaald, net als crèmes en natuurlijke zeep.

Het is bijzonder om in een paar uur tijd de wereld van het pastel te ontdekken. Tijdens een workshop leer ik hoe de kleurstoffen gemaakt worden en het verven in zijn werk gaat. Een tipje van de sluier wordt gelicht, hoe in deze historische regio dit ambacht levend is gehouden. Je kan bij Château des Plantes verschillende workshops volgen en ook je eigen shawls kleuren. Een aanrader!

Château des Plantes, Route de la Serre – Château de la Serre, 81580 Cambounet sur le Sor.

Wil je meer lezen over deze regio, lees dan een van deze blogs die ik eerder schreef over de Tarn:

• 7x keer bijzonder overnachten in de Tarn
• De mooiste plaatsen in de Tarn: charmante stadjes in Occitanië
• Indrukwekkend UNESCO: Albi en de Sainte-Cécile kathedraal