Tijdens de Koude Oorlog deelde het IJzeren Gordijn Europa in tweeën. Langs deze voormalige grens loopt tegenwoordig een prachtige 10.000 kilometer lange fietsroute. In Tsjechië fiets ik een deel van de EuroVelo13, de IJzeren Gordijn Fietsroute. Prikkeldraad en wachttorens hebben plaatsgemaakt voor ongerepte natuur. Sporen van het IJzeren Gordijn zijn nog zichtbaar, en ik ga ernaar op zoek. Over verlaten gravelwegen. Waar de herfstkleuren heel voorzichtig hun weg zoeken in de bossen maar de nazomerzon zich nog niet laat verdrijven.
Iron Curtain Trail fietsroute
Vanaf begin jaren ’50 scheidde het IJzeren Gordijn het communistische Oostblok van het kapitalistische Westen. In 1989 viel het IJzeren Gordijn, en de hekken, wachttorens en mijnenvelden werden geruimd. De scheidingslijn bestaat nu alleen nog maar denkbeeldig, op precies dezelfde lijnen werd een fietsroute uitgezet. Een deeltraject van deze IJzeren Gordijn Route werd uitgeroepen tot fietsroute van het jaar 2021.
De Iron Curtain Trail (IJzeren Gordijn Fietsroute, lees meer op visitczechrepublic.com) is de langste EuroVelo-route in Europa, in totaal 10.000 kilometer, langs de voormalige grens van Oost- en West-Europa. De route begint bij de Barentszzee en voert langs de Noorse en Fins-Russische grens naar de Oostzee. Vervolgens dwars door Duitsland, de voormalige DDR, door onder andere Tsjechië, Slowakije, Hongarije en Bulgarije, Macedonië en Griekenland tot aan de Zwarte Zee. Het traject in Tsjechië is 700 kilometer lang, en voert van Hranice op de grens van Beieren en Tsjechië, tot aan Zuid-Moravië.
Kleurrijk Cheb
Ik start mijn fietsroute in het oude West-Boheemse stadje Cheb, in de regio Karlsbad. Beroemd vanwege haar historische huizen en het kasteel. In het oude stadscentrum is het heerlijk rondwandelen. Ik dwaal door straten vol kleurrijke huizen en kom al snel uit op het middeleeuwse plein. Mijn oog valt op het symbool van de stad: Špalíček. 11 middeleeuwse koopmanshuizen, die hier al staan sinds de 13e eeuw.
Net zo bijzonder is het kasteel van Cheb. De kasteeltoren van zwarte lavasteen valt meteen op, overigens een van de nieuwere toevoegingen aan het kasteel, al ziet ‘ie er behoorlijk oud uit. Mijn schoenplaatjes klikken op de uitgesleten traptreden van de oude kapel. Eenmaal boven kijk ik uit over het middeleeuwse trebuchet dat hoog boven de binnenplaats uittorent.
Glooiende heuvels en militaire wegen
De kasteelpoort door staat mijn fiets al voor me klaar. Met een klein groepje verken ik de komende dagen een deel van de Iron Curtain Trail en ik doe dit op een gravelfiets. Ideaal, voor de route die grotendeels door het bos en over rustige gravelwegen voert. Soms is het heerlijk asfalt, bijvoorbeeld de stukken weg over de route van oude ontmantelde spoorwegen, soms zijn de wegwerkzaamheden nog gaande om er een mooi fietspad van te maken.
Andere fietsers kom ik hier nauwelijks tegen, bedenk ik me. De Iron Curtain Trail wordt in Tsjechië aangegeven met gele borden waarop in het blauw nummer 13 staat. Perfect uitgezet, maar massa’s fietsers trekt de route nog niet echt. Zonde! Op de top van de heuvel ten noordoosten van het dorp Starý Hrozňatov staat de Maria Loreto kapel, tijd voor een pauze. Het is een van de best bezochte bedevaartskerken in Tsjechië en Duitsland. Onder het communistische regime raakte het bedevaartsoord in verval, vooral in dit gebied werden mensen het land uit gezet en kwamen veel huizen leeg te staan. Dorpen verdwenen zelfs. Maar in 1992 werd de kapel gerenoveerd.
Tot aan 1989 was dit gebied totaal ontoegankelijk. Met hoge hekken en wachttorens, waakhonden en mijnenvelden probeerde het DDR-regime te voorkomen dat mensen naar het westen vluchtten. Over de voormalige militaire wegen waar grenstroepen vroeger patrouilles reden is het nu heerlijk fietsen. De patrouillepaden zijn pittig. Meestal glooiend en heuvelachtig, maar soms word je toch verrast door een venijnige klim. Borden waarschuwen wel, maar voor iets heel anders. Langs de grens zijn talloze mijnen begraven, sommige zijn nog steeds niet ontdekt.
Kynžvart kasteel
Terug naar het bos. Over de oude militaire wegen fiets ik naar Slot Kynžvart. Dit was destijds dé plek voor diplomatieke bijeenkomsten. De Oostenrijkse kanselier prins Klemens von Metternich bouwde het barokke paleis waar het voorstel voor de oprichting van een Vredesliga vorm kreeg. Met name de dinerzaal en de bibliotheek zijn interessant. Naar zeggen bevat deze als enige bibliotheek in Tsjechië de complete serie boeken die over Egypte zijn geschreven na Napoleons veldtocht in Egypte – Napoleon nam een aantal wetenschappers, geschiedschrijvers en kunstenaars mee die de piramides en andere overblijfselen van het Oude Egypte in kaart brachten. Heb je de tijd, verken dan het kasteelpark dat rondom het kasteel ligt.
Wij gaan verder naar Mariánské Lázně, dat 8 kilometer van de EuroVelo route ligt. Mariánské Lázně staat bomvol kuuroordgebouwen. Hier kun je heerlijk een weekje verblijven en je laten masseren, of kuren in het bad waar koning Edward VII ooit baadde, in het Nové Lázně Ensana Health Spa Hotel. Ik houd het bij wandelen door de parken waar mensen knabbelen aan een wafel of nippen aan water uit een van de bronnen. In en om de stad vind je talloze minerale bronnen waaraan flink wat gezondsheidseffecten worden toegedicht. Ik probeer het ook. Maar, zoals bij veel gezonde waterbronnen, echt smakelijk is het water niet.
Toren van Domažlice
De route voert me de volgende dag naar het Nationaal Park Šumava. Maar niet voordat ik de Toren van Domažlice beklommen heb. Deze toren speelde een belangrijke rol in de bescherming van de stad Domažlice. Vanaf de toren konden de wachters over de stad uitkijken en konden zien of er ergens brand was. Brand kon in de middeleeuwen, in een voornamelijk in hout gebouwde stad desastreuze gevolgen hebben.
Vannacht was hij al te horen, Roman. Net als eeuwen geleden zingt hij nog iedere avond vanuit de toren, je hoort het in heel de stad. Slaap zacht, in de naam van Maria, zingt hij de stad toe. Een gebed is het bijna, waar hij vraagt de stad te beschermen tegen branden en ander onheil. Zorg dus dat je in de buurt van de toren bent ‘ s avonds. En beklim de toren ‘ s ochtends, wanneer de heuvels heiig zijn en de stad onder je langzaam ontwaakt. Kun je tijdens de klim naar boven, 194 treden maar liefst, ook de 4 klokken zien die in de toren hangen: Zikmund, Adventík, Poledník en Hodinka. De toren van Domažlice is 56 meter hoog en staat 59 centimeter uit het lood. De scheve toren van Domažlice, dus.
Bunkers
Op het deel van de route dat ik vandaag fiets, vind je niet veel monumenten die herinneren aan het IJzeren Gordijn. Op het eerste gezicht is er eigenlijk niets meer dat herinnert aan de vroegere grens. Op andere stukken van de route is dat wel anders, en vind je nog oude wachtposten en uitkijktorens. Vandaag moet ik er dus wat beter naar zoeken. Gelukkig krijgen we hulp, van de plaatselijke politie zelfs. Die brengt ons naar een plaats waar je ten tijde van de Koude Oorlog niet kon komen. Niemandsland. De agent wijst naar een donkere plek op de grond. De grond is wat verzakt maar verder is er niets te zien. Toch ligt hier een bunker onder de grond. Iets verderop de uitgang die in geval van nood gebruikt kon worden.
Er waren veel van deze plekken. Machinegeweer-opstellingen, torens, bunkers, in totaal meer dan 2000 in het gebied aan deze kant van het gordijn! De volgende 2 plekken die we bezoeken zijn wat indrukwekkender. Bunkers, die in de nacht gebouwd werden. In alle stilte zodat het niet opgemerkt werd en niemand in het dunbevolkte gebied wist waar de bunkers te vinden waren. Onze gids, de politieagent, ging met behulp van militaire kaarten uit de jaren ’50 op zoek naar de bunkers en laat ze ons vandaag zien. Aan de andere kant van de vallei zie ik een kerktoren, dat is Bavaria al. Nu ziet het er gemoedelijk uit, een paar decennia geleden stonden ook daar torens van waaruit het niemandsland in de gaten werd gehouden.
Fietsen door Nationaal Park Šumava
Op de fiets gaan we op pad, over lange gravelwegen. Mijn oog valt op een bord, een waarschuwing voor de mogelijkheid dat er nog ammunitie ligt. Een lange klim volgt. “Maar”, zo zegt de gids, “de beloning is een prachtig bergmeertje. Na 500 meter.” De 500 meter worden er 1000, 1500 zelfs. Maar geen bergmeer. Alleen een weggetje dat uiteindelijk zo steil wordt dat ik niet meer kan fietsen. Afstappen dus. Wel met zicht op een Tsjecho-Slowaakse wachttoren, dat maakt veel goed.
En ik ben al helemaal gelukkig als er een fijne afdaling volgt, over een stenig weggetje. Helaas rijden we hier met zijn tweeën meteen lek, maar wat is het nationale park hier mooi! Golvende heuvels waar riviertjes doorheen slingeren, hellingen vol naaldbomen waartussen druk gezocht wordt naar blauwe bessen om te plukken. Gemoedelijk maar rauw tegelijkertijd.
Tijdens de Koude Oorlog was dit hele grensgebied natuurlijk verboden terrein. Het werd destijds streng bewaakt en decennia lang hebben er op de grensgebieden amper mensen gewoond. De natuur kreeg vrij spel en het resultaat is een ongerept natuurgebied. Gravelpaden over de voormalige militaire wegen, die vind je er, asfaltwegen ook. Maar verder vooral uitgestrekte bossen. Edelherten, die leven hier veel. En wat bijzonder is, zo krijg ik te horen, ook de dieren konden de grens niet over. Hekken die onder elektrische spanning stonden versperden de weg. Edelherten die in het gebied leven, steken al die jaren later nog steeds de denkbeeldige grens niet over.
Op zoek naar de bron van de Moldau
Dichter naar de lunchplek toe wordt het steeds drukker. Al snel proef ik waarom. Op het terras eten we gegrilde kaas met salade (hét gerecht voor vegetariërs hier) en een dessert-knödel om u tegen te zeggen, het bevat rustig 3 porties. Na de heerlijke lunch fietsen we verder door het Boheemse Woud. Op zoek naar de bron van de Vltava. Je kent hem wel van dit muziekstuk, de Moldau, die 440 kilometer lang door Tsjechië stroomt. De rivier ontstaat uit een aantal bronrivieren in het Bohemer Woud en mondt uit in de Elbe. Het fietspad slingert door het bos tot we uiteindelijk uitkomen bij de bron. Een klein stroompje water, een paar muntstukken zijn er in gegooid.
Op de fiets gaan we verder naar het hotel, hier lijken we weer terug te zijn onder het IJzeren Gordijn. Bruine lambrisering, tafelkleedjes, groene vloerbedekking. “It’s like a time machine” glundert de gids. “Ik ging hier als 5-jarige skiën en er is helemaal niets veranderd! Alleen misschien de wifi.” Het is echt een ervaring an sich, dit hotel. Met uitzicht over de skihellingen, al staat 1 van de 2 Tsjechische kerncentrales midden in het uitzicht. Maar het is echt alsof je decennia terug gaat in de tijd. Geweldig, hier kan ik van genieten.
Het Schwarzenbergkanaal
Nog 1 fietsdag te gaan. Ditmaal volgen we het Schwarzenbergkanaal (Schwarzenberský kanál). Het kanaal werd tussen 1789 en 1791 gegraven. Het ziet eruit als een smal en gemoedelijk kanaaltje. Het is moeilijk voor te stellen dat ze hierover de boomstammen vervoerden die op de bergen van Šumava gekapt werden. Toch was het zo. Hout werd gekapt uit de bossen onder de toppen van Třístoličník, Plechý, Smrčina, Sulzberg en Bärenstein en de boomstammen lieten ze via de kanalen naar beneden stromen. Maar toch, er staat zo weinig water in. Maar, zo hoor ik, boven konden de sluizen open gezet worden zodat de kanalen vol stroomden en de boomstammen naar beneden sjeesden. De totale lengte van het kanaal is bijna 52 kilometer. Het fietspad volgt het kanaal, zo nu en dan over kleine bruggetjes of langs sluizen. Heerlijk, want dit betekent dat het fietspad ook enigszins heuvelafwaarts loopt. Fijn ontspannen fietsen dus.
Weg? Of geen weg?
Even verderop merk ik dat de fietsroute op sommige plekken nog under construction is. De weg ligt, een flinke kilometer lang, helemaal open. Dat wordt hike-a-biken, want na 2 lekke banden ben ik wat voorzichtiger geworden. Voor sommige stukken van de EuroVelo 13 heb je toch wel echt een mtb nodig, of op zijn minst een goede gravelfiets met brede banden.
Wandelen tussen de boomtoppen
40 meter boven de grond wandel ik tussen de boomtoppen. In Lipno geniet ik van het uitzicht op het omliggende Šumava en in de verte de Alpen. Ik beklim de Treetop Walkway. Een houten looppad dat je langzaam naar de top van de uitkijktoren brengt. Hier zie je letterlijk alles vanuit vogelperspectief. Het parcours is het hele jaar door geopend en in juli en augustus is het open tot middernacht, dus mis een spectaculaire nachtwandeling niet. En heb je alles gezien? Dan zoef je over de langste rodelbaan van Tsjechië weer naar beneden. Wat een gave afsluiting van deze bijzondere reis! Lees mijn blog over dit bijzondere boomkroonpad.
Meerdaagse fietsroute Tsjechië
Een unieke fietsroute, door een gebied dat 30 jaar geleden verboden toegang was. Grenzen en prikkeldraad en niemandsland hebben plaatsgemaakt voor ongerepte natuur. Uniek, omdat het grensgebied lange tijd ontoegankelijk was. Vooral de natuur heb ik nu gezien, ik ben benieuwd naar andere delen van de route, naar de monumenten en de restanten van grenzen waar je nog beter stil kan staan bij de Koude Oorlog.
Het Tsjechische deel van de Iron Curtain Trail is 770 kilometer lang. Vanaf Hranice op de Beierse-Tsjechische grens fiets je naar Zuid-Moravië. Onderweg passeer je de Duitse, Oostenrijkse en Tsjechische grens verschillende keren. De route voert grotendeels over verkeersarme en onverharde bos- en veldwegen. De heuvelachtige etappes verrassen soms met pittige klimmen. Een mountainbike, op zijn minst een goede gravelfiets, is echt geen overbodige luxe. De route is ideaal voor wie een meerdaagse fietsroute in Tsjechië zoekt.
EuroVelo 13 GPX
Het Tsjechische deel van de EuroVelo 13 fietsroute is gemarkeerd met borden. De route heeft in de overige landen nog niet overal een doorlopende markering of bewegwijzering. De ontwikkeling van de fietsroutes is namelijk nog in volle gang, op sommige plekken ligt er zelfs nog geen fietspad. Het GPX-bestand van de IJzeren Gordijnroute is te downloaden op czechiabybike.com en daar vind je ook tips voor overnachtingen. In de webwinkel van Europafietsers kun je routeboekjes bestellen. GPX-bestanden zijn verkrijgbaar op de website van de uitgever, met een code in de routeboekjes. De website van EuroVelo en de website van Europafietsers zijn een handige informatiebron.
Finnland-Riga
Riga-Lübeck
Lübeck-Hof
Hof-Szeged
Szeged-Zwarte Zee
Op de volgende sites vind je meer informatie over de Karlovy Vary regio, Pilsen regio en South Bohemia regio.
Disclaimer: ik maakte deze reis op uitnodiging van CzechTourism. Dit artikel bevat affiliate links. Wanneer je een product koopt of boeking maakt via een van deze links, ontvangt Avontuur op Reis een kleine commissie zónder extra kosten voor jou.
Wat is Tsjechië mooi zeg! Nationaal Park Šumava ziet er geweldig uit. Ik ga over anderhalve week naar Praag en hoop ook nog wat van de omgeving te zien. Ben erg benieuwd.
‘Het IJzeren Gordijn’, vroeger hoorde je het zo vaak. Interessant dat je er gefietst hebt. Afwisselend ook wel. De Treetop Walkway lijkt me ook wel gaaf.
Wat een ontzettend gave route zeg! Ook heel afwisselend zo te zien. Leuk ook dat boomtoppen pad en de andere leuke plekken onderweg 🙂