Adembenemend! Wandelroute ENCI-groeve en Sint-Pietersberg Maastricht

Bloemen wiegen zachtjes in de wind terwijl ik met een cappuccino in de hand uitkijk over het verstilde landschap van de ENCI-groeve. Dat was jaren geleden wel anders, toen hier nog mergel werd gewonnen. Hoe bijzonder is het dat je op dit oude terrein nu een adembenemend mooie wandelroute kunt lopen?

Er zijn heel wat uitgezette wandelingen naar de ENCI-groeve, maar eigenwijs als ik ben, zet ik zelf een route uit met hulp van Komoot. Een wandelroute die start bij mijn hotel in Maastricht en vervolgens door de binnenstad naar de wijk Sint Pieter voert. Hier beklim ik de Sint-Pietersberg en werp een blik op het eeuwenoude fort dat op de top van de heuvel staat. Maar het hoogtepunt van de wandeling is toch echt de voormalige ENCI-groeve.

Dwars door Maastricht

Ik begin mijn wandeling bij mijn hotel (The Dutch, een echte aanrader met een knipoog naar retrodesign), vlak bij het station van Maastricht. Al snel steek ik de iconische Sint-Servaasbrug over, een 13e-eeuwse brug die de rivier de Maas overspant. Aan de overkant wandel ik het Stokstraatkwartier in – ooit een arme volkswijk, nu de meest exclusieve winkelstraat van Maastricht. Het is nog vroeg en de winkels zijn gesloten, maar ik kan het niet laten af en toe een blik in de etalages te werpen. Terwijl ik verder wandel, kijk ik ook omhoog, naar de gevelstenen die fluisterend verhalen vertellen uit vervlogen tijden.

Ik wandel over de plek waar ooit het oude Romeinse castellum lag. In de vierde eeuw bouwden de Romeinen hier, tussen het huidige Onze Lieve Vrouweplein en de Sint-Servaasbrug, een versterkte nederzetting met een stadsmuur om de brug over de Maas te beschermen. Ze noemden hun vesting Mosae Trajectum – wat we nu kennen als Maastricht. Een fijne tip: met een kleine omweg kom je bij Hotel Derlon aan het Onze Lieve Vrouweplein. In het souterrain van dit hotel zijn indrukwekkende Romeinse opgravingen (gratis!) te zien. Ze geven een fascinerend inkijkje in het Maastricht van tweeduizend jaar geleden.

Op naar de Sint-Pietersberg

Via het schilderachtige Jekerkwartier – genoemd naar het riviertje de Jeker, dat vanuit de Haspengouw naar Maastricht stroomt en hier uitmondt in de Maas – verlaat ik langzaamaan het stadscentrum.

Al snel begin ik aan de geleidelijke klim naar de Sint-Pietersberg. Met zijn 171 meter is het technisch gezien geen echte berg, maar het is wel degelijk het hoogste punt van Maastricht. Slechts een paar kilometer buiten het centrum ontvouwt zich een verrassend weids en groen landschap, perfect om even de stad achter je te laten.

Wie denkt dat deze ‘berg’ simpelweg deel is van het Limburgse heuvellandschap, komt bedrogen uit: de Sint-Pietersberg is ontstaan door eeuwenlange mergelwinning. Die ontginning heeft niet alleen het landschap gevormd, maar ook sporen nagelaten die nu te bezoeken zijn – en dat ga ik vandaag doen. Bovenop de Sint-Pietersberg ligt Fort Sint Pieter, gebouwd in 1702 om de stad te verdedigen tegen de Fransen, en aan de zijde van de Maas wachten nog meer bijzondere plekken: de indrukwekkende ENCI-groeve, de mysterieuze Zonneberggrot, het historische buitengoed Slavante en de schilderachtige kasteelruïne Hoeve Lichtenberg.

Uitzicht over het Jekerdal

Ik loop nu echt door het glooiende heuvellandschap van Zuid-Limburg. Vergeet vooral niet om goed om je heen te kijken, want hier ontdek je een van de mooiste uitzichtpunten van de route. Vanaf hier zie je namelijk niet alleen de oude stad Maastricht in de verte liggen, maar ook het Jekerdal en de wijngaarden die zich over de hellingen uitstrekken.

Eigenlijk ben ik nét te laat voor het bloemenfeest van het voorjaar. De uitbundige weiden vol veldbloemen zijn inmiddels grotendeels verdwenen, maar hier en daar fleuren plukjes kleur het groen nog op. Toch is de westhelling van de Sint-Pietersberg ook in zomertooi een lust voor het oog: de slingerende Jeker, de wijngaarden van de Apostelhoeve en de Nekummerhoeve vormen samen een schilderachtig tafereel.

De Apostelhoeve is trouwens de oudste commerciële wijngaard van Nederland, opgericht in 1970. Maar wijnbouw heeft hier diepe wortels – al in de Romeinse tijd werden op deze hellingen druiven verbouwd.

Maak vooral een kleine omweg naar de Duivelsgrot, een van de kleinere groeves van de Sint-Pietersberg. Waar de mysterieuze naam vandaan komt? Vermoedelijk van Belgische bewoners uit het nabije dorp Kanne, die ’s nachts vreemde vuren zagen flikkeren in de grot – waarschijnlijk ontstoken door herders of zwervers. De grotten zelf zijn oud. Erg oud zelfs. De Romeinse schrijver Plinius de Jongere schreef al over mergelwinning op deze plek. Hij verwonderde zich erover dat de Kelten hier steen uit de rots konden zagen met een gewone zaag – zonder dat deze brak – en vroeg zich af wat voor wonderlijk bouwmateriaal dat moest zijn. Sommige ondergrondse gangen stammen uit de middeleeuwen, andere zijn mogelijk nog ouder. Eén ding hebben ze gemeen: ze zijn met de hand uitgegraven. Natuurlijke grotten zijn het dus niet – maar indrukwekkend zijn ze zonder twijfel.

ENCI-groeve

Ik loop verder. De route voert eerst helemaal om de ENCI-groeve heen, over de flanken van de Sint-Pietersberg. Zo nu en dan probeer ik tevergeefs een blik te werpen op de groeve, maar ik moet echt nog even geduld hebben. Nog één laatste, zigzaggende klim over Limburgse löss en dan, plotseling, opent het landschap zich. Wat een uitzicht! De groeve is immens. De zon weerkaatst op het gesteente en maakt het uitzicht misschien nog wel een stukje indrukwekkender.

Ooit lag hier de ondiepe Krijtzee. Aan het einde van het krijttijdperk, zo’n 66 miljoen jaar geleden, stierf al het leven in die zee uit. Wat achterbleef waren de resten van vissen, zee-egels, koralen en haaien. In de loop van miljoenen jaren werden die overblijfselen samengeperst tot dikke lagen kalksteen – mergel – waarin nog steeds fossielen van haaien, zee-egels en zelfs de mosasaurus worden gevonden.

In 1926 begon de ENCI, de Eerste Nederlandse Cement Industrie, hier met de winning van mergel – een waardevolle grondstof voor cement. Inmiddels is de mergelwinning hier stopgezet, maar de fabriek die aan de rand van de Sint-Pietersberg verrees staat er nog steeds. Wat resteert is een indrukwekkende groeve, deels omringd door industriële restanten, deels overgenomen door de natuur. Natuurmonumenten beheert het gebied nu, en wat ooit een plek van zware industrie was, is nu een bijzonder en ruig natuurgebied – uniek in Nederland.

Skywalk ENCI-groeve

Tijd voor een koffiepauze om het uitzicht op me in te laten werken. Ik heb keuze: Châlet D’n Observant of de kleine koffiebar bij de groeve. Het is te mooi weer om binnen te zitten, dus ik kies voor de tweede optie. Terwijl ik geniet van mijn cappuccino, kijk ik uit over de ENCI-groeve: een surrealistisch landschap van steile wanden, industrieel erfgoed en felblauwe waterplassen. Die intense kleur ontstaat door de weerkaatsing van de lucht én de diepte van het water. In de verte zie ik de trap die zich als een lint langs de wand omhoog slingert, richting het uitkijkplatform.

Het wandelpad hier naartoe voert dwars door de groeve en langs haar diepste punt – ooit 95 meter onder maaiveld. Door de beschutte ligging is het hier vaak een paar graden warmer dan buiten de groeve, waardoor unieke planten en dieren zich hier hebben gevestigd. Een klein natuurwonder in eigen land.

Onderweg passeer ik een afgesloten gangenstelsel: een stille herinnering aan de tijd van mergelwinning. Door de tralies kun je nog goed zien hoe de blokken ooit handmatig uit de wand werden gehaald. Dan begint de klim: 215 treden, deels van steen, deels van roosterijzer. Stap voor stap stijg ik boven de groeve uit, richting het uitkijkplatform dat tegenwoordig ook het officiële eindpunt van het Pieterpad markeert.

Vanaf dit punt heb ik een fenomenaal uitzicht over het bizarre en tegelijk betoverende landschap van de groeve – met haar azuurblauwe meertjes en gelaagde rotswanden. Een stukje geschiedenis dat nu prachtig zichtbaar is – vanaf grote hoogte.

Een bijzonder weetje: wie de ENCI-groeve inkijkt, kijkt miljoenen jaren terug in de tijd. Elke centimeter lager in de wand vertegenwoordigt zo’n duizend jaar geschiedenis. Op de treden van de trap naar de skywalk wandel je door de ijstijden van 400.000 tot 100.000 jaar geleden, toen de Maas hier grote hoeveelheden grind afzette. Dieper in de groeve bevind je je in het Krijt – zo’n 145 tot 66 miljoen jaar geleden, toen hier een tropische zee lag. In de groevewand kun je nog fossielen vinden: haaientanden, belemnieten en schelpen. De meest indrukwekkende vondst? De schedel van een mosasaurus, een 18 meter lange zeereptiel die hier ooit rondzwom. Deze vondsten zijn te bewonderen in het Natuur Historisch Museum van Maastricht : ook de mosasaurus-fossielen van Bèr, Carlo en Lars.

Terug naar Maastricht

Langzaam wordt het tijd om terug te keren naar het bourgondische Mestreech. Via een schaduwrijk stukje bos bereik ik Buitengoed Slavante – een idyllische plek om even pauze te houden. Op het terras, met uitzicht op het Jekerdal en de Maas, proef ik de rust van deze historische plek. Hier staat ook het poortgebouw van het voormalige klooster Slavante, een stille getuige van lang vervlogen tijden. Vanaf het terras kijk ik uit over de oudste wijngaard van Nederland, die nog altijd ligt op de plek waar ooit een kloosterzaal was.

De route voert verder door het schilderachtige Jekerdal, terug richting de stad. Net voor ik Maastricht weer binnenwandel, maak ik nog een kleine omweg langs de oude stadsmuur die hier langs het stadspark loopt. En dan… een welverdiende afsluiting op een zonnig terrasje in het centrum. Mijn hoofd vol indrukken – wat een wandeling!

Zuid-Limburg laat zich hier van zijn meest verrassende kant zien. Deze wandeling over de Sint-Pietersberg en langs de ENCI-groeve is een verrassende mix van natuur, geschiedenis en vergezichten – en een absolute aanrader voor iedereen die Zuid-Limburg op z’n mooist wil ontdekken.

Tips voor de ENCI-wandelroute

• In natuurgebied Sint Pietersberg en de ENCI-groeve zijn meerdere uitgezette wandelroutes. Een groene route (4,4 km),  gele route (7,5 km) of rode (10,3 km) wandelroute ENCI-groeve. Deze zijn te vinden in een folder van Natuurmonumenten. Ik stippelde mijn eigen route uit via Komoot – deze vind je op mijn Komoot-profiel.
• Ik startte mijn wandeling vlak bij Station Maastricht. Zo krijg je meteen een voorproefje van de stad. Een andere optie is om je wandeling te starten op de parkeerplaats bij Fort Sint Pieter. In dat geval wandel je ongeveer 7,5 kilometer.
• Er wordt vaak aangeraden de route met de klok mee te lopen. Ik koos juist voor de omgekeerde richting – en dat was een goede beslissing. Het is prettiger (en beter voor je knieën) om de 215 treden tellende trap ín de groeve te beklimmen dan om deze af te dalen.
• Wil je nog meer ontdekken? Zo nu en dan kun je deelnemen aan een excursie met een boswachter van Natuurmonumenten. Je komt dan op plekken die normaal gesloten zijn voor publiek, zoals het binnenste deel van de mergelgroeve en de waterplassen. Deze unieke wandelingen boek je via de website van Natuurmonumenten.
• Kijk goed om je heen! Misschien zie je een oehoe tussen de bomen of vleermuizen die profiteren van de steile mergelwanden. De Sint-Pietersberg zit vol leven – als je er oog voor hebt.

Tips voor Maastricht

Maastricht zit vol verrassingen – deze plekken wil je niet missen.

• The Dutch: The Dutch Maastricht is een eigenzinnig designhotel in een statig herenhuis in de wijk Wyck. Andere aanraders zijn Kaboom Hotel, Hotel Au Quartier en W Y C K – E N D boutique hotel. Liever wat buiten de stad? Overnacht dan in een tiny house in het Belgisch-Limburgse groen.
• Avant Garden – Een echte hidden gem in Maastricht, waar je 100& plantaardig eet. Een heerlijke vegan pasta met truffel-roomsaus, een avocado burger of zelfs een plantaardige versie van het beroemde Maastrichtse zoervleisj. Ook voor cocktails ben je hier aan het juiste adres. Tip: de Pornstar Martini met passievrucht is verrukkelijk.
• Bistro Croquant – De naam zegt het al: hier eet je alles krokant. De kleine gerechtjes zijn ideaal om te delen óf gewoon lekker veel van te bestellen. Mijn favorieten? De huisgemaakte bloemkool-truffelbitterballen en de romige risotto met geroosterde groenten, gepofte tomaat en parmezaan.
• Mr. Smith – Een geheime cocktailbar in de Maastrichtse Rechtstraat. Je moet ‘m wel weten te vinden: ter hoogte van huisnummer 55 zit een verborgen ingang. Druk op de bel met ‘Press for drinks’ – en als je geluk hebt, mag je binnen.
• Thiessen Wijnkoopers – Na al dat wandelen door het wijnlandschap krijg je vanzelf dorst. Thiessen is een eeuwenoude wijnhandel in hartje Maastricht waar je wijnproeverijen kunt boeken in de indrukwekkende wijnkelders of zelfs in de stadswijngaard. Vergeet vooral niet een paar flessen mee naar huis te nemen.

Goed om te weten: Dit artikel bevat affiliate links. Wanneer je een product koopt of boeking maakt via een van deze links, ontvangt Avontuur op Reis een kleine commissie zónder extra kosten voor jou.