Koffie met een vleugje UNESCO: de Van Nellefabriek Rotterdam

Jarenlang kwam het aroma je tegemoet wanneer je naar de Van Nellefabriek liep. Met een beetje fantasie ruik je het nog steeds: een combinatie van koffie, tabak en thee. Het fabrieksgebouw zelf is indrukwekkend: een open gebouw, met veel glas en staal. Volgens architect Le Corbusier was dit fabriekscomplex “het mooiste schouwspel van de moderne tijd”. Een uniek gebouw uit 1931 en een monument van het Nederlands modernisme. Het is wereldberoemd door het ontwerp waarbij lucht, licht en ruimte een hele nieuwe betekenis kregen in de architectuur. Hierom besloot UNESCO het gebouw de werelderfgoed-status toe te kennen. Wil je het gebouw ontdekken, dan kan je een rondleiding volgen door en rondom het fabrieksgebouw. Een aanrader tijdens een stedentrip Rotterdam!

Van Nellefabriek Rotterdam

Met een gids van Urban Guides lopen we door en rondom de fabriek en begrijpen steeds beter waarom dit baanbrekende ontwerp van internationale betekenis is. Als eerste staan we stil bij het vrijstaande kantoor van de directieleden. Het is het eerste drive-inn kantoor van Nederland. Onder de kantoorruimtes had ieder van de drie directieleden een garage, met een trap naar de kantoorruimte. Zo hoefden ze geen stap te zetten in de fabriek zelf, tussen het werkvolk. Het kantoor volgt de bocht van de weg. Zo hadden de directeuren uitzicht op de hele fabriek en konden zij het personeel goed in de gaten houden.

Ondanks dat was de fabriek modern en vooruitstrevend, met veel aandacht voor de arbeidsomstandigheden. De fabriek is gebouwd volgens de regels van Het Nieuwe Bouwen. Functioneel en met moderne materialen als staal en glas, waarmee transparante en lichte ruimtes werden gecreëerd. En – uniek voor die tijd – geheel boven de grond, dus dat betekende daglicht, lucht en ruimte voor de werknemers. Er was stromend water en er waren douches, faciliteiten die veel mensen in die tijd nog niet hadden. Op het terrein waren zelfs sportvelden te vinden; Van Nelle had een eigen voetbalclub. Toch was niet alles zo vooruitstrevend en geëmancipeerd: hoewel mannen én vrouwen in de fabriek werkten, werkten zij gescheiden van elkaar en hadden zij separate trappen om naar de werkruimten te gaan.

Koffie, thee en tabak

Oorspronkelijk bestond de fabriek uit drie delen: een deel voor tabak en shag, een deel voor het branden van koffie en een deel voor thee. Deze drie delen hadden een aflopend aantal bouwlagen; van acht lagen voor de tabak-, vijf lagen voor de koffie- naar drie lagen voor de theeproductie. Dit komt precies overeen met het aantal handelingen dat nodig was voor het verwerken van het middel. Thee had minder processen nodig, en zat in een lager gebouw. Tabak was arbeidsintensief en doorliep acht processen. Een perfect voorbeeld van de functionele architectuur.

Tegenover het fabrieksgebouw liggen de expeditie- en de opslagruimtes, die net zo hoog hadden moeten worden als de fabriekshal. Omdat ook van Nelle te kampen had met de crisis in de jaren 30 werden deze ruimtes een stuk lager. Het gevolg zijn schuine luchtbruggen met transportbanden, die van zesde en derde laag van de fabriek naar de tweede laag van de opslag lopen. Na al die jaren zijn ze nog steeds indrukwekkend.

Beschermd door UNESCO

Sinds een aantal jaar staat de Van Nellefabriek op de UNESCO werelderfgoedlijst. Omdat het niet mogelijk is zelfstandig door het gebouw te lopen, gaan we mee met een rondleiding. Ideaal trouwens voor fotografen, om de prachtige lijnen van het glas en het metaal van de gevel vast te leggen.

Tot ver in de jaren negentig werd er in de Van Nellefabriek nog tabak verwerkt. De fabriek is tegenwoordig een rijksmonument en heeft sinds 1998 een nieuwe functie. In de Ontwerpfabriek is een aantal kantoren en ruimtes gevestigd voor creatieve ondernemers. De van Nellefabriek is een hippe locatie voor festivals en evenementen. En dat terwijl er jaren lang plannen waren het monument te slopen! Zonder twijfel is de Van Nellefabriek een van de belangrijkste monumenten van Rotterdam. Opgenomen op de lijst van UNESCO werelderfgoed, mag het gerust een van de belangrijkste monumenten van Nederland worden genoemd.

Rondleiding door de Van Nellefabriek?

Rondleidingen door de Van Nellefabriek zijn te boeken via Urbanguides. Buiten het feit dat de locatie zonder gids niet te bezoeken is, geeft de tour je ontzettend veel informatie en achtergrondverhalen over de fabriek, de architectuur, de geschiedenis van Van Nelle en het productieproces. Een aanrader dus!

Voor wie van architectuur en geschiedenis houdt is ook Huis Sonneveld aan te raden. Deze museumwoning van Het Nieuwe Instituut is ontworpen door hetzelfde architectenbureau als de Van Nellefabriek. Wil je meer tips voor Rotterdam? Lees dan deze blog over Katendrecht en de Kop van Zuid.