UNESCO Werelderfgoed Waddenzee

Tot onze enkels staan we in het water. Voor ons liggen oesterbanken, achter onze rug strekt de Waddenzee zich uit. Hier, achter de strandduinen, vind je een van de meest dynamische kustgebieden van Nederland. Eb en vloed zorgen binnen een paar uur voor een compleet ander landschap. Zand wordt verplaatst, de stromingen in de zeegaten tussen de eilanden zorgen voor geulen en zandbanken. Het stuivende zand zorgt voor duinen. Geen wonder dat het waddengebied UNESCO werelderfgoed is.

Muzikale omlijsting

Een aantal dagen mag ik meevaren op een van de schepen van de Horizontoer. Een zeilend cultuur-, muziek- en theaterfestival dat met een vloot authentieke zeilschepen vol muzikaal talent van het ene waddeneiland naar het andere trekt. Van Harlingen, Texel, Terschelling en Vlieland naar Ameland. Wij maken het festival backstage mee en zitten aan boord tussen de repeterende muzikanten zoals HeavyLight, Tim Knol, De blonde jongens en Tim, Hard & Heady, Maurice van Hoek en Tim Akkerman.

Het is de perfecte muzikale omlijsting van het waddengebied. Vanuit de haven kijken we uit over de Waddenzee. Kitesurfers springen metershoog de lucht in. Om de zoveel tijd vaart in de verte een veerboot die eilanders en toeristen naar de eilanden brengt. In de geulen wordt gezeild en op de droogvallende platen wordt wadgelopen.

Op de grens van water en land, zout en zoet

Al is wadlopen de verkeerde term. “Bij Wadlopen maak je de oversteek van de vaste wal naar een eiland” , zo verbetert Harmen ons. “Wij maken een wadexcursie.” We lopen met gids Harmen Wijnberg over het wad van Ameland. Harmen is een geboren en getogen Amelander die al zijn hele leven in het waddengebied rondzwerft en iedere centimeter kent. Hij neemt ons mee op sleeptouw. Lopen over het wad zonder gids is verboden en niet zonder reden; het snel opkomende water is gevaarlijk en de natuur moet beschermd worden. Maar we zijn het roerend met hem eens dat je de weidsheid van dit gebied het beste óp het wad ervaart.

Het waddengebied is feitelijk nog maar jong. Het is ontstaan na de laatste ijstijd, zo’n 7000 jaar geleden, en is sindsdien constant in verandering. Zandplaten en duinen worden in snel tempo gevormd en afgebroken. Je ziet hoe de natuur, planten en dieren zich steeds maar blijven aanpassen aan de dagelijks wisselende omstandigheden op het wad.

Harmen maakt een tekening in het natte zand van het wad en legt uit hoe de getijden en stormvloeden zorgen voor een enorme dynamiek. Het water stijgt en daalt constant, waardoor steeds opnieuw wadden, duinen en kwelders worden gevormd. Ook de mens heeft bijgedragen aan de vorming van het gebied. Kwelders zijn ingepolderd om er gras- en landbouwgrond van te maken, dijken gebouwd om het land te beschermen.

Twee keer per dag komt het grootste deel van de Waddenzee droog te liggen, om vervolgens weer te overstromen met het water van de Noordzee. Hier mengt het zoet rivierwater met het zoute zeewater. Dit is bijzonder. Je vindt het op meer plaatsen in de wereld, in Frankrijk en Spanje of Zuid-Korea. Maar nergens op deze schaal. Uniek, zo vond ook UNESCO die de Waddenzee in 2009 een plek gaf op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Het waddengebied is het grootste ononderbroken stelsel van droogvallende zandbanken en slikplaten ter wereld, zo weet UNESCO te vertellen. De Waddenzee loopt van Den Helder in Nederland via Duitsland tot aan Denemarken. De status van werelderfgoed brengt met zich mee dat het natuurgebied beschermd moet worden. Een taak die deze landen delen.

Beleef de Waddenzee culinair

Het helmgras maakt plaats voor zeekraal en lamsoor. Harmen scheurt wat af. “Proef maar.” We lopen meters door het zwarte slijk. Het lopen wordt makkelijker wanneer we eenmaal op een zanderige ondergrond komen. Het zonlicht valt inmiddels op de schuimkoppen in de zee. De natuur is hier onbedorven.

Culinair genieten, dat is de Waddenzee volgens Harmen ook. Het ondiepe water en de zandplaten van de Waddenzee bevatten een flinke hoeveelheid schaal- en schelpdieren. Garnalen kan je hier vangen met een (sleep)krui. Ook mosselen, kokkels en oesters kan je op het wad sprokkelen. Om over de vis maar niet te spreken. Harmen geeft me een minuscule parel, die hij zojuist heeft gevonden.

Een paar meter verder port hij in de modder. Wadpieren haalt hij eruit, en kokkels. Harmen laat ons zien hoe we met een andere kokkel de schelp openmaken. “Jullie proeven er toch wel één? Verser krijg je ze niet.” Een beetje zenuwachtig wacht ik op het moment dat ik moet zeggen dat ik geen vis eet. Ook geen verse schaaldieren van het wad. Toch laat ik me uiteindelijk overhalen en staand op een zandbank proef ik oesters en mossels.

Wonderlijke Wadden

We lopen weer terug naar vaste grond. Harmen neemt ons mee naar zijn huis, waar hij in de tuin een “Jutterskuur” gebouwd heeft van aangespoeld juttershout. “Allemaal aangespoeld op het eiland na de storm van 20 maart 2007.” De hut is volgestouwd met bijzondere strandvondsten. Mammoetkiezen, kogelhulzen, het skelet van een haai.

Terwijl wij de vondsten bekijken kookt Harmen een paella voor ons met de ingrediënten die wij net verzameld hebben op het wad. Zijn vrouw laat ons fotoboeken zien, vertelt hoe het hout van de Jutterskuur hier is aangespoeld, over de kleine zeehondjes die ze vonden op het strand en die ze geprobeerd hebben te redden.

Ameland. Uren kan je er dwalen door het bos of over het strand. Dankzij de werelderfgoedstatus die UNESCO in 2009 heeft toegekend aan het waddengebied, kunnen we nog lang van dit unieke landschap genieten. Maar minstens zo bijzonder zijn de mensen als Harmen, die de verhalen die verstopt zitten op alle delen van het Wad delen met iedereen die het wil horen.

Samen met enkele andere bloggers werd ik uitgenodigd om in het kielzog van het zeilende cultuurfestival Horizontoer van eiland naar eiland te varen, om mijn mening te geven over de beleefmogelijkheden van het Werelderfgoed Waddenzee. Je volgt onze belevenissen via de hashtag #wadmooi. Het wad en de duinen ontdekten wij met Wijnberg Wadexcursies, www.wijnbergwadexcursies.nl.