De wind suist om mijn oren, het is duidelijk dat de herfst zijn intrede doet. Ik klamp me vast aan de stevige metalen reling en neem de omgeving in me op. Alles wat ik zie, is industrie, zo ver als het oog reikt. Staand boven op het uitgestrekte hoogovencomplex van het Landschaftspark, aanschouw ik het industrieel erfgoed in het Ruhrgebied. Dit erfgoed heeft stand gehouden, zelfs nu talloze fabrieken hun poorten hebben gesloten.
Erfenis van Staal
Het is een van de grootste industriegebieden in Europa: het Ruhrgebied in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. In deze regio werden miljoenen tonnen steenkool gedolven en minstens zoveel staal geproduceerd. Veel fabrieken zijn inmiddels stilgelegd en langzaam neemt de natuur haar plek weer terug in, al is de bodem hier door alle zware metalen en chemische stoffen nog steeds zwaar verontreinigd.
In ieder geval is de tijd dat alles draaide om kolen en staal voorbij. De immense fabriekscomplexen en kolenmijnen zijn tegenwoordig unieke monumenten van industrieel erfgoed. En je bent er vanuit Nederland zó: vanaf Utrecht is het een kleine 2 uur rijden. In 3 dagen verken ik – samen met mijn man en zoontje van 14 maanden – het gebied tussen Essen en Duisburg én ontdek ik het industrieel erfgoed in deze Duitse regio.
Halde Haniel
Onze reis start met een korte wandeling naar de top van de kolenhelling Halde Haniel. “Waarom een kolenhelling?” hoor ik je denken. Ten eerste, het adembenemende uitzicht. Nu is zicht op industriegebied niet per se mooi, het is eerder verontrustend om te zien hoezeer onze samenleving afhankelijk is van deze fabrieken en installaties, maar daarom wel intrigerend.
De wandeling begint bij de parkeerplaats onderaan de Halde Haniel, met onze 14 maanden oude zoon in een draagzak. Op een hoogte van 159 m boven zee-niveau is de kolenhelling één van de hoogste in het Ruhrgebied. Om op de top te komen hoeven we alleen de borden Kreuzweg te volgen, terwijl we ondertussen objecten tegenkomen die herinneren aan het mijnverleden. Metalen bogen, bijvoorbeeld, die werden gebruikt om ondergrondse tunnels te ondersteunen.
Vanaf de top van de helling hebben we uitzicht op de Prosper Haniel-mijn, de laatste werkende steenkoolmijn in Duitsland. In 2018 werd hier het laatste stuk steenkool naar boven gehaald. Maar wat het meest indruk op me maakt, zijn de totempalen gemaakt door de Baskische kunstenaar Agustín Ibarrola, opgebouwd uit meer dan honderd spoorbielzen. Staande naast de totempalen, kunnen we genieten van een panoramisch uitzicht over het Ruhrgebied, misschien wel het mooiste uitzichtpunt in de hele regio.
Gratis parkeren kan bij de Parkplatz Halde Haniel, op een paar meter van het startpunt van de wandeling.
Zeche Zollverein
In de middag verkennen we Zeche Zollverein. Ooit een van de grootste kolenmijnen in het Ruhrgebied, nu UNESCO-Werelderfgoed. Steenkool dat in het Ruhrgebied werd gedolven, werd in cokesfabrieken zoals Zeche Zollverein verwerkt tot zuivere brandstof. Tot 1986 werkten mannen hier onder de grond, tegenwoordig zijn er verschillende musea, waaronder het Red Dot Design Museum en het Ruhrmuseum.
Dat laatste museum bezoeken wij. Het geeft een mooi beeld van de natuur en cultuur in het Ruhrgebied, en laat de impact zien op het milieu en de gezondheid. Een paar stoflongen op sterk water zijn het trieste en pijnlijke voorbeeld van hoe slecht wonen en werken in deze regio voor de gezondheid was. Het museum vertelt zo niet alleen over industriële vooruitgang, maar ook over de prijs die daarvoor is betaald.
Maar Zeche Zollverein is niet alleen binnen de museummuren interessant. Integendeel. De oude fabrieksgebouwen met hun Bauhaus-architectuur zijn een lust voor het oog en een walhalla voor fotografieliefhebbers. De roestige gasleidingen, turbines en de skeletten van koeltorens worden geleidelijk overwoekerd door de natuur, wat zorgt voor een intrigerende mix van oud en nieuw.
Het UNESCO-werelderfgoed Zollverein is 24/7 open voor het publiek. Er is gratis parkeergelegenheid bij de Kolenmijn.
Essen
We overnachten in Essen, een stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog grotendeels werd verwoest en nu geen oude Altstadt meer heeft. Toch verraste Essen ons met zijn restaurants. De keuze is niet enorm, maar we dineerden heerlijk bij Mekong Thai-Küche (de vegetarische Porpia Jee en de Gäng Ped Curry zijn een aanrader!) We verbleven in the niu Cobbles, een trendy hotel dat knipoogt naar het mijnverleden van de regio. Het ontbijt was de kers op de taart.
Botanische tuin Essen, Grugapark
Niet alles is industrieel, zo ontdekken we de volgende dag. Te midden van de voormalige mijnindustrie ligt het weelderig groene Grugapark. Met onze zoon in gedachten, besluiten we de ochtend door te brengen in de botanische tuin. Hij is dol op planten, kassen en vlinders, dus deze plek is een hit. De botanische tuin in de kassen vormt het middelpunt van het Grugapark, met bonsaiboompjes, reusachtige cactussen en tropische bomen.
Maar de kassen zijn niet al te uitgebreid, dus we lopen een paar uur lang vooral door de tuinen. Met hulp van Google Maps overigens, er zijn weinig wegwijzers. Terwijl we buiten rondwandelen, genieten we van de afwisseling tussen kassen, dierenparken en andere tuinen.
Een dagkaart voor het Grugapark kost 4 euro en is het geld meer dan waard. Tip: koop een plattegrond, neem picknickspullen mee of koop een ijsje en wandel op je gemak rond.
Tiger and Turtle Magic Mountain
Op een paar van de slakkenbergen die ontstonden door mijnbouwactiviteiten zijn nu uitzichtpunten gemaakt. De Heinrich-Hildebrand-Höhe is thuisbasis van misschien wel de meest spectaculaire: de Tiger and Turtle Magic Mountain. Want een wandeling maken over een achtbaan? Ja, dat kan ook in het Ruhrgebied.
Deze kunstinstallatie bevindt zich ten zuiden van Duisburg en is gebouwd op een heuvel gemaakt van afval uit de industrie. De achtbaan is opgebouwd uit trappen en je kunt bijna de hele looping lopen. Bijna, want over de kop, dat gaat te voet natuurlijk niet. Met een dreumes die gek is op klimmen en trappen is dit een walhalla. Hij is van het ‘alles zelf doen’ en loopt lachend en grinnikend de trappen op en af, zijn haren waaiend in de wind. En ondertussen zwaaiend naar iedereen die hem inhaalt. Als ik om me heen kijk zie ik een adembenemend panorama over Duisburg, het Ruhrgebied en zelfs Düsseldorf in de verte.
Wij zijn er in de middag. Maar maak je trouwens niet druk om de openingstijden die je online ziet. Dat zijn de openingstijden van het toerismebureau kantoor: de Tiger & Turtle Magic Mountain is dag en nacht geopend en de entree is gratis.
Duisburg
We hadden gehoopt om deze 2e reisdag nog de wijk Ruhrort in Duisburg te verkennen. De ligging tussen de Rijn en de Ruhr én de nabijheid van de grootste binnenhaven ter wereld maken dat alles hier in het teken staat van het water. Helaas hebben we maar beperkte tijd, dus maken we alleen een korte wandeling langs het water. Duisburg, grotendeels verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft een betonnen uitstraling en in het centrum vind je weinig bezienswaardigheden. Voor volgende keer zetten we het Museum der Deutschen Binnenschifffahrt alvast op de lijst, gevestigd in een prachtig art-nouveau-zwembad én met een aantal historische museumschepen in de haven.
Waar de stad ons wel positief over verrast is het eten. Misschien hadden we toch iets te lage verwachtingen, want ook vandaag vinden we een fijn restaurant. Veganland blijkt vandaag helaas gesloten, maar bij Webster Brauhaus eet ik een heerlijke vegan schnitzel met -we zijn natuurlijk in Duitsland- huisgebouwen bier.
Tip: we overnachten bij Campanile Duisburg City, een goede uitvalsbasis voor het centrum en de wijk Ruhrort.
Landschaftspark Duisburg-Nord
Onze reis eindigt de volgende dag in Landschaftspark Duisburg-Nord, het voormalige terrein van staalfabriek Thyssen-Eisenwerk. Het hoogovencomplex waar tot 1985 miljoenen tonnen ijzererts werden verwerkt, is nu een park waar je kunt wandelen, klimmen en zelfs kunt duiken in de voormalige gasopslag. De mix van industrieel erfgoed en natuurontwikkeling maakt dit park uniek en absoluut een bezoek waard.
Je kunt bijna het hele hoogovencomplex zelfstandig verkennen. Hoogoven nr. 5, een van de hoogtepunten van het park, torent letterlijk boven alles uit. Hier werd erts op ongeveer 2.000 graden Celsius gesmolten tot ruwijzer. Terwijl ik in alle rust tree voor tree de hoogoven beklim, kan ik me nauwelijks voorstellen wat zich hier ooit afspeelde. Boven kijk ik uit over de verroeste oude staalconstructies, over Duisburg, het Ruhrgebied en de Nederrijn. Het uitzicht over de omgeving is adembenemend.
Bijzonder is de opkomst van het groen. De hoogovens zijn gesloten, de omgeving is zo goed als mogelijk gesaneerd, en stukje bij beetje keert het groen terug. De oude staalconstructies worden langzaam overwoekerd door planten, een intrigerende combinatie met het roestige staal van de langzaam in verval rakende gebouwen.
Landschaftspark Duisburg-Nord is gratis toegankelijk. Zorg dat je deze plek ook bezoekt als het donker is. Konden wij natuurlijk niet met een klein kind, maar naar wat ik heb gehoord worden de hoogovens ’s avonds spectaculair verlicht.
Verken het Ruhrgebied
Het Ruhrgebied is gemakkelijk bereikbaar vanuit Nederland. Met de auto waren wij vanuit Utrecht in een kleine 2 uur al in het Ruhrgebied, dat maar net over de Duitse grens ligt. Als je met de auto reist, vergeet dan niet een milieusticker aan te schaffen. Deze zijn te koop bij TÜV-stations of direct online. Je kan ook met de trein reizen, maar houd er rekening mee dat niet alle bezienswaardigheden gemakkelijk bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Wil je nog meer van de regio zien, overweeg dan om de Route der Industriekultur te fietsen, die langs 25 industriële monumenten voert.
Ruhrgebied bezienswaardigheden
Tijdens deze 3-daagse reis door het Ruhrgebied hebben we best wat Ruhrgebied bezienswaardigheden bezocht, maar er is nog zoveel meer te ontdekken. Landschaftspark Duisburg en Zeche Zollverein zijn ongetwijfeld hoogtepunten van het industrieel erfgoed in het Ruhrgebied, voor ons zelfs de reden om naar dit gebied af te reizen. Het Grugapark is het late voorjaar en de zomer extra mooi, maar het hele jaar te bezoeken. Houd je van uitzichtpunten dan moet je tijdens je vakantie in het Ruhrgebied zeker enkele van de halden beklimmen. Naast de Halde Haniel en de Tiger & Turtle Magic Mountain zijn er nog talloze. Een aanrader is de Tetraeder. En combineer je industriële bezienswaardigheden in het Ruhrgebied trouwens ook met een wandeling door het groen, want dat is ook er genoeg in het hele Ruhrgebied.
Kortom, het Ruhrgebied heeft ons positief verrast en smaakt naar meer. We kijken er al naar uit om terug te keren en nog meer te ontdekken in deze fascinerende regio van Duitsland.
Geef een reactie