Geunja Sámi Lodge: een bijzondere Sami-ervaring

Terwijl we in de houten boot over het heldere meer varen zie ik in de verte Geunja Sámi Ecolodge opdoemen. Een aantal hutten op een prachtige plek aan het meer. Hier wonen Ann en Mikael in het Noord-Zweedse Ammärnas. Vandaag hebben ze ons uitgenodigd om kennis te maken met de Sami-cultuur.

Vindelfjärren natuurreservaat 

Eerder op de dag hebben we onze huurauto achtergelaten op de uitgestorven parkeerplaats bij een meer, een stukje buiten Ammärnas. Iets verderop is een houten boot aangemeerd. Hier ontmoeten we Ann en Mikael Vinka. “Jullie zijn toch niet bang voor honden?” vraagt Mikael ons. Hij staat bij de Sami-boot die met de hand en volgens eeuwenoude technieken is gemaakt.

Twee spierwitte honden rennen op ons af. Een ervan is een enthousiaste pup, die ons meteen begroet en een lik in het gezicht geeft. “Deze honden worden door de Sami meegenomen wanneer ze de rendieren drijven. De honden zijn beschermen de mensen en weten precies wanneer er beren of wolven in de buurt zijn.” licht Mikael toe. 

We krijgen een reddingsvest in onze handen gedrukt en stappen aan boord van de boot. Rustig varen we over het heldere meer, terwijl Ann vertelt over het natuurgebied en de dieren die hier leven. De puppy wacht bij Mikael, en de oudere hond staat op de voorsteven van de boot. Wanneer we een smaller stroompje op varen springt de hond uit de boot, om over land verder te rennen. Steeds zie je zijn witte vacht tussen de bomen door flitsen. Na een klein half uur varen komen we aan bij de houten huizen van de Geunja Sámi Lodge.

Trekken met de rendieren

Het lijkt een klein dorp, maar dat is het niet. Ann laat ons hun huis zien waar ze samen met Mikael woont, en de twee gastenverblijven. Mikael toont ons vervolgens de bouwwerken die zijn gemaakt in de Sami-bouwstijl. De Sami zijn voor mij onbekend en het is fascinerend om zoveel over deze cultuur te leren. De Sami zijn de inheemse bevolking van Sápmi, Lapland. Dit gebied strekt zich uit over het noorden van Scandinavië en een deel van Rusland.

Mikael vindt het belangrijk de cultuur en het erfgoed van de Sami te bewaren. Sommige van de gebouwen die hier staan zijn ruim een eeuw oud en stonden verspreid over Lapland. Om ervoor te zorgen dat ze niet verdwijnen heeft Mikael deze gebouwen zorgvuldig gedemonteerd en hier weer precies opgebouwd. Het huis en de slaapverblijven bouwde hij zelf, volgens eeuwenoude technieken en op de manier die hij van zijn vader en grootvader leerde. Hij gebruikte hout dat hij op de berghellingen kapte, met een laag mos ertussen als natuurlijke isolatie.

Er is geen gas of elektriciteit aanwezig. Maar wel vers water dat ze uit de bron op het terrein halen. “Als je er maar vaak genoeg van drinkt, blijf je eeuwig jong”, vertelt Mikael. Het water komt diep uit de grond en blijft hierdoor op een constante 4 graden. Hierdoor bevriest de bron nooit, ook niet als het hier in de winter snijdend koud is en de sneeuw metershoog ligt.

De Sami in Zweeds Lapland

De Sami leven deels als nomaden in het bos en hoeden hier rendieren. Vandaag gebeurt dit grotendeels nog hetzelfde als honderden jaren geleden. De Sami begeleiden hun rendieren nog steeds iedere winter van de bergen naar de lager gelegen gebieden. “De Sami trekken met de rendieren mee”, vertelt Mikael, “Zonder rendieren zijn er geen Sami.” Iedere Sami familie heeft een eigen kudde, van soms wel duizenden dieren.

Er zijn veel gevaren, zoals de droogte op dit moment. Het is onnatuurlijk warm voor Zweden. In het midden van Zweden zorgt het voor bosbranden. Hier gelukkig niet, maar het is er kurkdroog. “En de roofdieren natuurlijk. Hier leven bruine beren, adelaars die met hun klauwen een pasgeboren rendier zo op kunnen tillen en ermee wegvliegen.”  Ook met de puppy overigens, die Mikael hierom druk in de gaten houdt wanneer hij een adelaar hoort. “Maar de veelvraat is misschien wel het gevaarlijkst. Hij laat zich vanuit de bomen op een volwassen rendier of eland vallen, en kan hem zo doden.”

Mikael en Ann leven hier één met de natuur. Buiten de Sami-gebouwen is hier niets door mensenhanden gemaakt. Ook deze technieken willen ze overdragen. De Sami hebben veel culturele gebruiken van de Zweden overgenomen en hebben hun eigen cultuur deels losgelaten. Omdat de verhalen van de Sami traditioneel werden doorverteld door verhalenvertellers, bestaat het gevaar dat de cultuur en de verhalen van de Sami langzaam verdwijnen. Met hun Ecolodge willen Ann en Mikael dit voorkomen. Mikael kan bijna alles vertellen over Sami geschiedenis, waarden en gebruiken.

Lunch in de goattie

Een pluim rook komt ondertussen al omhoog uit de gaottie, een tipi gemaakt van boomstammen en mos, die gebouwd is op een kleine heuvel. Ann vraagt me water te halen uit de bron en wanneer ik terug kom is ze al bezig met de voorbereiding van de lunch. Het vuur is al aangestoken en een ketel water staat op het vuur om koffie en verse thee te maken. Ze snijdt cantharellen in dunne plakken en gooit stukken flinterdun gesneden rendiervlees in de pan. We nemen plaats op de rendiervellen rond het vuur. Ondertussen vertelt Ann ons over dit typische Sami verblijf. Iedereen in de hut heeft een eigen plek om het vuur. De gastvrouw, de familie en de gasten.

We drinken sterke koffie uit een uit hout gesneden drinkbeker. Ann reikt ons een stuk brood aan met boter, kaas, cantharellen en rendiervlees. Ondertussen vertelt Mikael eindeloos verhalen over het nomadenbestaan en het leven met de natuurgoden. Zo leeft Sarakka, de beschermgodin voor vrouwen en kinderen, in het vuur.

Hiken door Vindelfjärren

Na de lunch besluiten we dat we niet met de boot teruggaan, maar door het bos gaan hiken. We zitten midden in het natuurreservaat Vindelfjärren, een van de grootste beschermde natuurgebieden van Europa, twee maal zo groot als Luxemburg. Voorbij Geunja loopt een smal pad. Op de natte stukken loop je over houten planken heen, die bijna overgroeid zijn door de planten en bloemen. 

Ondertussen kunnen we nadenken over wat we zojuist beleefd hebben. Het is bijzonder om te zien hoe Ann en Mikael zich inzetten om de cultuur van de Sami-cultuur te behouden en hoe zij mensen de kans geven om te leren van de Sámi cultuur, erfgoed en tradities én over duurzaam omgaan met de natuur. Het liefst zou ik hier nog dagen willen blijven en luisteren naar de verhalen over de Sami.

Meer lezen?

Meer over Lapland lees je in Reishandboek Noord-Scandinavië. Praktische en culturele reisgids met alle bezienswaardigheden door Henk Filippo (2016)  en Lapland door James Proctor (2015). Geïnteresseerd in de Sami? Dan is dit boek misschien iets voor je: The Sami Peoples of the North. A Social and Cultural History door Neil Kent (2014).

Ik maakte een road trip door Zweeds Lapland met Voigt Travel. Vanaf Skellefteå is het ongeveer 3,5 uur rijden naar Ammarnäs, waar vandaan je met een boot naar Geunja Sámi Ecolodge kan reizen. Ann en Mikael organiseren dagtochten, maar een aantal keer per jaar kunnen kleine groepen ook overnachten in Geunja. Voor informatie bekijk je de website van Geunja Sámi Ecolodge. Lees ook: Zweeds Lapland in de zomer.